In België mag je als vrijwilliger géén asbest verwijderen wanneer het gaat om risicovol materiaal waar vrije asbestvezels uit kunnen vrijkomen. Dit blijkt uit de Vlaamse regelgeving inzake gevaarlijke stoffen, waaronder asbest, zoals vastgelegd door de Federale Overheidsdienst Werkgelegenheid, Arbeid en Sociaal Overleg (FOD WASO) en de OVAM (Openbare Vlaamse Afvalstoffenmaatschappij). Enkel specifiek opgeleide en gekwalificeerde professionals, zoals erkende asbestverwijderaars met attesten voor asbestverwijdering, mogen deze werkzaamheden uitvoeren. In dit artikel lees je alles over het wettelijk kader rond vrijwilligers bij asbestverwijdering in België in 2025, wat er toegestaan is, wat niet, en welke risico’s eraan verbonden zijn. We bespreken ook de uitzonderingen voor eenvoudige handelingen, welke bescherming nodig is bij contact met asbest en welke rol vrijwilligers eventueel wel mogen spelen, bijvoorbeeld bij asbestinventarisatie of scheiding van afval.
Mag je als vrijwilliger helpen bij het verwijderen van asbest in België?
Nee, in België mag je als vrijwilliger niet helpen bij de verwijdering van asbest als er risico is op het vrijkomen van asbestvezels.
Dit verbod geldt voor alle asbesthoudende materialen die onder de definitie van “risicoverhogend” vallen. In zulke gevallen moet de verwijdering gebeuren door een erkend asbestverwijderaar, die beschikt over:
- de vereiste veiligheidsopleiding
- een geldig veiligheidsattest
- aangepaste beschermingsmiddelen (P3-masker, wegwerpkledij, onderdrukinstallaties)
Vrijwilligers beschikken vrijwel nooit over deze middelen of opleiding, en het gebruik daarvan zonder begeleiding kan zelf extra gezondheidsrisico’s creëren.
Wat zijn voorbeelden van verboden handelingen voor vrijwilligers?
De volgende handelingen zijn in België wettelijk verboden voor vrijwilligers wanneer ze asbest bevatten:
- Verwijderen van asbestplaten of golfplaten
- Afbreken van asbesthoudende muren of plafonds
- Schuren of boren in asbest
- Slijpen van hechtgebonden asbestmateriaal
- Reinigen van asbestoppervlaktes onder hogedruk
Wat zijn eenvoudige asbesthandelingen waarbij hulp wél mogelijk is?
Eenvoudige asbesthandelingen waar géén risico is op vezelverspreiding worden meestal als laag risico beoordeeld en kunnen, onder strikte voorwaarden, uitgevoerd worden door een particulier of zelfstandige, maar niet door een vrijwilliger.
Voorbeelden van dergelijke eenvoudige handelingen zijn:
- Het verwijderen van asbestkoord aan een oude kachel, mits het intact is
- Demontage van niet-beschadigde asbesthoudende pakkingmaterialen
- Uitsluitend op eigen terrein en mét beschermingskledij werken
Maar zelfs hier stelt de Vlaamse regelgeving uitdrukkelijk dat hulp door derden zoals vrijwilligers niet is toegestaan zonder expliciete instructie, toezicht en risicoanalyse.
Wat zijn de voorwaarden voor een eenvoudige handeling?
Om van een eenvoudige handeling te spreken, moet voldaan zijn aan alle onderstaande criteria:
- Het asbestmateriaal is onbeschadigd
- Er vindt geen mechanische bewerking plaats
- De vezels blijven gebonden of ingesloten
- Er is geen blootstelling voor andere personen mogelijk
Waarom is het verboden voor vrijwilligers om asbest te helpen verwijderen?
Het verbod is gebaseerd op de hoge gezondheidsrisico’s van asbeststof, waarvan de vezels bij inademing leiden tot ernstige ziekten zoals asbestose, mesothelioom en longkanker.
De Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) schat dat jaarlijks meer dan 100.000 mensen sterven wereldwijd aan een gevolg van blootstelling aan asbest. België volgt hierbij de strikte aanbevelingen van het Europees Agentschap voor Veiligheid en Gezondheid op het werk (EU-OSHA).
Wat zijn de risico’s bij onbeschermde blootstelling aan asbest?
De gevolgen van blootstelling aan asbestvezels zijn:
- Chronische longaandoeningen (asbestose)
- Pleurale aandoeningen (verdikking of verkalking van het longvlies)
- Mesothelioom (kanker van het long- of buikvlies)
- Longkanker
Is een RI&E verplicht bij asbestverwijdering?
Ja, in alle contexten waarbij asbestverwijdering plaatsvindt (ook als de activiteit vrijwillig zou worden uitgevoerd), is een RI&E (Risico-Inventarisatie en -Evaluatie) wettelijk verplicht volgens Belgisch arbeidsrecht.
Deze evaluatie moet:
- Geven of het om hechtgebonden of losgebonden asbest gaat
- Het blootstellingsrisico inschatten
- Richtlijnen geven voor veilige afvoer
- De noodzaak van persoonlijke beschermingsmiddelen vastleggen
Wie maakt deze RI&E op?
In België mag een RI&E worden opgesteld door:
- Een erkend deskundige asbestinventarisatie
- Een gespecialiseerde veiligheidscoördinator
- Een preventieadviseur binnen een bedrijf
Wanneer mag een particulier asbest zelf verwijderen?
Een particulier mag alleen asbest verwijderen op eigen grond en onder strikte voorwaarden:
- Het gaat om intact asbestmateriaal dat niet beschadigd is
- Het verwijderen gebeurt zonder mechanische bewerking
- Er zijn geen derden of vrijwilligers betrokken
- Beschermende uitrusting wordt gebruikt
Mag je als vrijwilliger helpen bij asbestopruimacties in groep?
Nee, het is niet toegestaan dat vrijwilligers collectief helpen bij opruimacties waarbij asbest vrijkomt.
Bij collectieve opruimacties (bijvoorbeeld buurtinitiatieven in samenwerking met gemeenten), mag enkel materiaal worden opgehaald dat:
- Verpakt en luchtdicht is
- Niet ter plaatse nog moet worden bewerkt
- Uitdrukkelijk is goedgekeurd door de bevoegde instantie zoals OVAM
Wat zegt de Belgische wetgeving over vrijwilligerswerk met gevaarlijke stoffen?
De Belgische wetgeving over welzijn op het werk stelt dat iedereen — ook vrijwilligers — moet werken onder veilige omstandigheden.
Volgens het Koninklijk Besluit van 28 april 2017 over vrijwilligerswerk kunnen vrijwilligers nooit verplicht worden blootgesteld aan gevaarlijke stoffen zonder risicobeheersingsmaatregelen.
Wat zegt OVAM hierover?
Volgens de richtlijnen van de OVAM:
- Moet elke tussenkomst bij risicohoudende handelingen gebeuren door professionals
- Vrijwilligers mogen geen asbest manipuleren, zelfs niet als het enkel observeren of ondersteunen suggereert
- Elke activiteit met risicovol asbest moet gepaard gaan met opleiding en uitrusting
Wat zijn de taken waarbij vrijwilligers wel kunnen helpen?
Vrijwilligers mogen in volgende situaties een rol spelen:
- Logistieke hulp bij verpakkingsmateriaal
- Transport van niet-asbesthoudend afval
- Administratieve ondersteuning bij inventarisatieprojecten
- Communicatie en sensibilisering rond asbestveiligheid
Vrijwilligers mogen dus wel een ondersteunende maar niet-uitvoerende rol spelen.
Welke opleidingen zijn vereist voor het verwijderen van asbest?
Er zijn specifieke opleidingen vereist voor professionals die asbest willen verwijderen:
- Asbestverwijderaar eenvoudige handelingen (VCA basisopleiding)
- VGK-opleiding (veiligheids- en gezondheidscoördinator)
- Deskundige Asbestinventarisatie (DAI)
Deze opleidingen worden erkend door Flemish Training Services (Vlaamse Dienst voor Arbeidsbemiddeling en Beroepsopleiding – VDAB)
Hoe weet je of asbest veilig verwijderd wordt?
Een veilige verwijdering van asbest gebeurt volgens deze criteria:
- Werf is luchtdicht afgesloten met een onderdrukinstallatie
- Gebruikte PBM’s (persoonlijke beschermingsmiddelen) voldoen minstens aan P3-normering
- Er gebeurt een luchtmeting na de werkzaamheden
- Afvoer gebeurt via een erkende afvalverwerker
- Een attest van veilige oplevering wordt afgeleverd
In België is het niet toegelaten dat vrijwilligers deelnemen aan risicovolle asbestverwijdering. Enkel erkende gespecialiseerde bedrijven zoals Asbest Verwijderen JK, die beschikken over gecertificeerde medewerkers en gepaste uitrusting, mogen dergelijke werken uitvoeren. Vrijwilligers kunnen enkel ondersteunende taken vervullen, en ook dan steeds binnen een kader van veiligheid, opleiding en wettelijke verantwoordelijkheid. Denk eraan: zelfs bij eenvoudige asbesthandelingen blijft voorzichtigheid en kennis van het juiste wettelijk kader noodzakelijk. Wil jij weten of jouw project voldoet aan de voorwaarden? Contacteer dan een erkend asbestverwijderingsbedrijf voor veilige begeleiding.