Heraklith asbest: Bevatten houtwolcementplaten asbest? [Info 2025]

Komt u tijdens renovatiewerken of bij de inspectie van een oudere woning in Vlaanderen Heraklith platen tegen en vraagt u zich af of deze asbest bevatten? Heraklith, een bekende naam voor houtwolcementplaten, is een materiaal dat decennialang in de bouw is gebruikt vanwege zijn isolerende en brandwerende eigenschappen. De vraag “Heraklith asbest?” is dan ook een veelgehoorde bezorgdheid. Hoewel Heraklith platen in hun basisSamenstelling doorgaans geen asbest bevatten, is voorzichtigheid geboden bij oudere installaties. Deze introductie licht toe wat Heraklith precies is, waarom de link met asbest wordt gelegd, en wat u in 2025 moet weten over mogelijke risico’s en identificatie, zeker met het oog op het verplichte asbestattest in Vlaanderen.

Wat zijn Heraklith platen en waarvoor werden ze gebruikt?

Heraklith is een merknaam die synoniem is geworden voor houtwolcementplaten. Dit zijn bouwplaten die bestaan uit lange, dunne houtvezels (houtwol) die onder hoge druk met een mineraal bindmiddel, meestal cement of soms magnesiet, tot een stevige, lichtgewicht plaat worden geperst.

Dankzij hun specifieke samenstelling hebben Heraklith platen een aantal gunstige eigenschappen:

• Goede thermische isolatie: De open structuur met veel luchtinsluiting zorgt voor een isolerende werking.
• Goede akoestische isolatie: Ze absorberen geluid goed, wat bijdraagt aan een betere akoestiek.
• Brandwerend: Cement en magnesiet zijn onbrandbaar, waardoor de platen een goede brandreactie hebben.
• Dampopen (ademend): Ze kunnen vocht reguleren, wat bijdraagt aan een gezond binnenklimaat.
• Relatief lichtgewicht en makkelijk verwerkbaar.

Vanwege deze eigenschappen werden Heraklith en vergelijkbare houtwolcementplaten veelvuldig toegepast in de bouw, vooral in de periode van circa 1950 tot 1980 en later, voor onder andere:

• Na-isolatie van buitenmuren aan de binnenzijde.
• Isolatie van plafonds en zoldervloeren.
• Als verloren bekisting voor betonconstructies.
• In de agrarische sector (bv. stallenbouw) vanwege de vochtregulerende eigenschappen.
• Als akoestische panelen in publieke ruimtes of werkplaatsen.

Bevatten Heraklith houtwolcementplaten standaard asbest?

Dit is de kernvraag voor veel mensen. Het algemene antwoord is: nee, de basiscomponenten van authentieke Heraklith houtwolcementplaten (houtvezels en cement of magnesiet als bindmiddel) zijn van nature asbestvrij. Asbest was geen standaard of noodzakelijk ingrediënt voor de productie van dit type plaat.

Waarom ontstaat dan de verwarring of de vraag over asbest in Heraklith?

• Vezelige structuur: De zichtbare houtvezels in de plaat kunnen voor een leek soms (onterecht) geassocieerd worden met de vezelachtige structuur van bepaalde asbesthoudende materialen.
• Gebruiksperiode: Houtwolcementplaten werden op grote schaal toegepast in dezelfde periode waarin ook veel asbesthoudende bouwmaterialen werden gebruikt (vóór de asbestverboden in België, voornamelijk vóór 1998). Hierdoor kunnen ze in oudere gebouwen naast of in combinatie met asbesthoudende materialen voorkomen.

Wanneer kunnen er dan toch asbestrisico’s zijn bij Heraklith platen?

Hoewel de Heraklith plaat zelf dus doorgaans asbestvrij is, kunnen er in de praktijk toch situaties zijn waarbij er een asbestrisico bestaat in de directe omgeving of in combinatie met deze platen:

• Aanpalende of gecombineerde asbesthoudende materialen: Dit is het meest voorkomende scenario.
  • Asbesthoudende lijm of kit: In zeldzame gevallen kan er in het verleden asbesthoudende lijm of kit zijn gebruikt voor het bevestigen van de platen of het afdichten van naden.
  • Asbesthoudende pleisterlagen of stucwerk: Soms werden Heraklith platen afgewerkt met een stuclaag die asbestvezels bevatte voor sterkte of textuur.
  • Asbesthoudende isolatielagen boven, onder of naast de Heraklith: Het is mogelijk dat er in de constructie ook andere isolatiematerialen zijn gebruikt die wél asbest bevatten, zoals een oudere laag spuitasbest, asbestkarton, of asbesthoudende leidingisolatie in de buurt.
  • Asbesthoudende afdichtingskoorden of -banden rondom doorvoeren of aansluitingen.
• Verwarring met andere asbesthoudende plaatmaterialen: Er bestaan diverse soorten bouw- en isolatieplaten die wél asbest bevatten en voor een ongetraind oog een enigszins vergelijkbare (vezelige of gelaagde) structuur kunnen hebben. Voorbeelden zijn sommige types zachtboard of hardboard waaraan asbest was toegevoegd, of bepaalde asbestcementplaten die niet de typische golf- of leistructuur hebben.
• Kruiscontaminatie (zeer onwaarschijnlijk voor het kernproduct): In het verre verleden, toen fabrieken soms zowel asbesthoudende als asbestvrije producten maakten, zou er een uiterst minimale, theoretische kans op kruisbesmetting kunnen zijn geweest. Dit is echter niet iets wat standaard geassocieerd wordt met Heraklith platen zelf.

De voornaamste boodschap is dus: de Heraklith plaat zelf is waarschijnlijk asbestvrij, maar inspecteer altijd zorgvuldig de omliggende materialen en de manier van afwerking, zeker in gebouwen van vóór 2001.

Hoe kunt u (mogelijk) asbestverdachte Heraklith-toepassingen herkennen?

Zelf asbest met zekerheid herkennen is moeilijk en riskant. Bij twijfel is professionele analyse altijd nodig. U kunt wel letten op:

• Visuele kenmerken van de Heraklith plaat zelf: Let op de typische, wat chaotische structuur van lange, ineengeperste houtvezels (vaak lichtgeel, grijs of bruinachtig) gebonden met een cementachtig materiaal. Dit ziet er duidelijk anders uit dan de harde, homogene structuur van de meeste asbestcementplaten.
• Inspectie van aanpalende materialen:
  • Pleisterlagen: Zien deze er oud uit? Is er informatie over de samenstelling?
  • Lijmresten: Bij verwijderde platen, welke kleur en textuur heeft de gebruikte lijm? Zwarte, bitumineuze lijmen kunnen soms asbest bevatten.
  • Andere isolatielagen: Ziet u ander isolatiemateriaal achter of naast de Heraklith dat er verdacht uitziet (bv. wattenachtig materiaal rond buizen, kartonachtige platen)?
• Bouwjaar van de woning of de specifieke installatie: Materialen die zijn aangebracht vóór het algemene asbestverbod in België (vooral vóór 1998 voor de meeste toepassingen, tot 2001 voor sommige uitzonderingen) verdienen extra aandacht.
• Merktekens of productinformatie: Soms zijn er merktekens, stempels of labels op de platen (vaak aan de achterzijde of zijkant) die informatie kunnen geven over de fabrikant of het type. Dit is echter vaak overschilderd of niet meer zichtbaar.
• Het Vlaamse asbestattest: Als er een recent asbestattest van de woning beschikbaar is, zal een erkend asbestdeskundige de situatie rond de Heraklith platen en eventuele aanpalende verdachte materialen beoordeeld hebben.

Wat moet u doen als u twijfelt over asbest bij Heraklith platen?

Bij de minste twijfel over de aanwezigheid van asbest, direct of indirect gerelateerd aan Heraklith platen, is het cruciaal om voorzichtig te zijn:

1. Neem geen enkel risico: stop onmiddellijk met werken die stof kunnen veroorzaken! Ga niet zelf breken, zagen, boren, schuren of de platen hardhandig verwijderen.
2. Beperk toegang tot de zone indien u vermoedt dat er vezels zijn vrijgekomen.
3. Raadpleeg een erkend asbestdeskundige inventarisatie (ADI): Dit is de enige manier om zekerheid te krijgen. Een ADI kan een visuele inspectie uitvoeren en, indien nodig, op een veilige manier een of meerdere stalen nemen van verdachte materialen (bv. de pleisterlaag, de lijm, of een aanpalende isolatielaag) voor analyse in een erkend laboratorium.
4. Volg het advies van de deskundige: Op basis van de labo-analyse en de inspectie ter plaatse zal de deskundige u adviseren over de situatie:
   • Bevestiging dat er geen asbest aanwezig is.
   • Bevestiging dat er asbest aanwezig is in aanpalende materialen, met advies over veilig beheer (indien hechtgebonden en in goede staat) of noodzakelijke verwijdering.

Hoe worden Heraklith platen veilig verwijderd als er toch asbest in de buurt is of als ze deel uitmaken van een asbestsanering?

De aanpak hangt af van de situatie:

• Als de Heraklith platen zelf asbestvrij zijn en niet gecontamineerd: Kunnen ze als normaal bouw- en sloopafval worden verwijderd, met inachtneming van de standaard veiligheidsmaatregelen voor stofbeperking.
• Als de Heraklith platen besmet zijn door aanpalend asbesthoudend materiaal (bv. asbesthoudende pleister die afbrokkelt): Dan moeten de platen behandeld worden als asbesthoudend afval en verwijderd worden volgens de geldende procedures voor dat type asbest.
• Als er asbesthoudende materialen (bv. leidingisolatie, spuitasbest) in de directe omgeving van de Heraklith verwijderd moeten worden: De Heraklith platen moeten mogelijk tijdelijk worden afgeschermd of, indien nodig, ook verwijderd worden om toegang te krijgen tot het asbesthoudende materiaal. Dit alles moet gebeuren volgens de strikte regels voor asbestsanering, vaak door een erkende asbestverwijderaar, zeker als het om niet-hechtgebonden asbest gaat.

De algemene principes voor asbestverwijdering (minimaliseren van stof, gebruik van PBM’s, correcte verpakking en afvoer) zijn dan van toepassing.

Speelt het asbestattest in Vlaanderen een rol bij Heraklith platen?

Ja, het verplichte asbestattest in Vlaanderen (bij verkoop van woningen gebouwd vóór 2001, en tegen 2032 voor alle eigenaars van dergelijke gebouwen) speelt hierin een belangrijke rol. Tijdens de opmaak van dit attest zal een erkend asbestdeskundige inventarisatie (ADI) alle materialen in het gebouw inspecteren die asbest zouden kunnen bevatten.

• De ADI zal Heraklith-toepassingen visueel beoordelen. Hoewel de plaat zelf zelden als direct asbesthoudend wordt beschouwd, zal de deskundige extra aandacht besteden aan:
  • De afwerkingslagen (pleister, verf).
  • Eventuele lijmen of kitten.
  • Aanpalende isolatiematerialen of andere bouwlagen.
• Als er een vermoeden is van asbest in deze contextuele materialen, zal de deskundige dit noteren en eventueel een staalname aanbevelen of uitvoeren.
• Alle geïdentificeerde asbesthoudende materialen, ook die in de buurt van of gecombineerd met Heraklith, worden opgenomen in het asbestattest, inclusief een advies voor veilig beheer of verwijdering.

Het asbestattest biedt dus een betrouwbaar overzicht van de asbestsituatie, ook met betrekking tot constructies waarin Heraklith is verwerkt.

Heraklith en asbest, een gegronde zorg of vaak een misverstand?

De vraag of Heraklith asbest bevat, leidt vaak tot ongerustheid, vooral bij renovaties van oudere woningen. De geruststelling is dat Heraklith houtwolcementplaten in hun basisSamenstelling doorgaans geen asbest bevatten. De zorg is echter niet altijd onterecht, omdat deze platen vaak werden toegepast in een periode waarin veel andere asbesthoudende materialen in de bouw werden gebruikt. Het risico schuilt dus voornamelijk in asbesthoudende materialen die samen met of in de directe omgeving van Heraklith zijn aangebracht, zoals pleisterwerk, lijmen, of andere isolatielagen.

In Vlaanderen biedt het asbestattest een belangrijk instrument om duidelijkheid te scheppen. Bij twijfel over Heraklith-toepassingen in gebouwen van vóór 2001, is het raadplegen van een erkend asbestdeskundige en het eventueel laten opmaken van een asbestattest de veiligste en meest verstandige aanpak in 2025. Neem nooit onnodige risico’s als het om asbest gaat.

Welke veelgestelde vragen zijn er over Heraklith en de mogelijke aanwezigheid van asbest?

Hieronder vindt u antwoorden op enkele veelgestelde vragen:

Zijn alle houtwolcementplaten van het merk Heraklith of bestaan er ook andere merken?

Heraklith is een zeer bekende merknaam, maar er bestaan ook andere fabrikanten van houtwolcementplaten die vergelijkbare producten op de markt hebben (gehad). De algemene conclusie dat de basisplaat (houtwol + cement/magnesiet) asbestvrij is, geldt doorgaans voor al deze types houtwolcementplaten.

Is er een verschil tussen oude en nieuwe(re) Heraklith platen wat betreft asbest?

Nieuwere Heraklith platen (geproduceerd na de asbestverboden) zijn gegarandeerd asbestvrij in hun kernsamenstelling. Voor oudere platen geldt hetzelfde principe: de plaat zelf is doorgaans asbestvrij, maar de context van de installatie (lijmen, pleisters, aanpalende materialen uit de asbestperiode) vereist aandacht.

Wat als er een dun laagje pleister of verf op mijn Heraklith platen zit, kan dat asbest bevatten?

Ja, dat is mogelijk. Oudere pleisterlagen (vooral decoratieve pleisters of structuurpleisters aangebracht vóór 1998) en soms zelfs bepaalde oude verven of coatings kunnen asbestvezels bevatten voor textuur of brandwerendheid. Als de Heraklith platen zelf intact zijn, maar u gaat de pleisterlaag verwijderen (bv. afkappen, schuren), dan is voorzichtigheid geboden en is een analyse van de pleisterlaag aan te raden.

Hoe weet ik of de lijm waarmee Heraklith platen bevestigd zijn asbest bevat?

Asbesthoudende lijmen (vaak zwarte, bitumineuze lijmen, maar soms ook andere types) werden vroeger gebruikt. Visueel is dit moeilijk vast te stellen. Bij verwijdering van de platen waarbij lijmresten achterblijven en mogelijk verstoord worden, is een staalname van de lijm door een deskundige aan te raden als de plaatsingsperiode verdacht is.

Ik heb Heraklith platen op zolder. Moet ik me zorgen maken?

Als de platen in goede staat zijn en er geen indicatie is van asbesthoudende afwerkingslagen of aanpalende materialen, is het risico van de Heraklith platen zelf doorgaans zeer laag. Het is wel goed om alert te zijn bij eventuele toekomstige werkzaamheden en de algemene aanbevelingen van het (eventueel aanwezige) asbestattest te volgen.